شرایط بیعت بانوان

در جریان فتح مکه بنا به امر خدا پیامبر خدا صلی الله علیه وآله با اهالی آن شهر بیعت کرد اما کسی را مجبور به بیعت نکرد. بلکه آنگونه که روایات ائمه معصوم علیهم السلام و تواریخ ثبت کرده اند پیامبر خدا صلی الله علیه وآله از صبح تا هنگام ظهر و عصر در مسجد الحرام نشستند و مردها آمدند به نشان بیعت با حضرت دست دادند. بعد از مردها نوبت زن ها شد که با پیامبر صلی الله علیه وآله بیعت کنند، قرآن کریم در خصوص بیعت زنان با پیامبر صلی الله علیه وآله آیه زیر را نازل فرمود: «یَا أَیُّهَا النَّبِی إِذَا جَاءَکَ الْمُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَی أَنْ لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئًا وَلَا یَسْرِقْنَ وَلَایَزْنِینَ وَلَایَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلا یأتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛ ای پیامبر چون زنان با ایمان نزد تو آیند که [با این شرط] با تو بیعت کنند که چیزی را با خدا شریک نسازند و دزدی نکنند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و بچه ‌های حرامزاده پیش دست و پای خود را با بهتان [و حیله] به شوهر نبندند و در [کار] نیک از تو نافرمانی نکنند با آنان بیعت کن و از خدا برای آنان آمرزش بخواه زیرا خدای متعال آمرزنده مهربان است».

رسول خدا صلی الله علیه وآله در بیعت با زنان بر خلاف مردان با آن‌ها دست نمی داد. دستور داد تشتی پر از آب آوردند. هر زنی که می خواست با ایشان بیعت کند، حضرت دستش را در یک گوشه تشت در آب فرو می کرد و آن زن انگشتانش را در آن سوی تشت به آب می زد، این نحوه بیعت زنان با پیامبر صلی الله علیه وآله بود.

زنان مکه همه بیعت نکردند، همان طور که مردان آن هم همگی در روز فتح مکه با پیامبر صلی الله علیه وآله بیعت ننمودند و عمدتاً بعدها اسلام آوردند. همان طور که خدای متعال هم در قرآن کریم فرموده است: «وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجًا؛ و می بینی که مردم دسته دسته به دین خدا در می آیند».

بیعت بانوان با پیامبر صلی الله علیه وآله بی‌شرط نبود. آیه‌ای که پیش‌تر ذکر آن رفت شرایط ایمان آوردن زنان را شمرده بود که پس از بیعت با پیامبر صلی الله علیه وآله باید به آن شرایط ملتزم می شدند. شرایط از این قرار بود: «أَنْ لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئًا وَلَا یَسْرِقْنَ وَلَا یَزْنِینَ وَلَا یَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ؛ پس از آنکه برای خدای متعال شریکی نباید می گرفتند، باید زنا نکنند، دزدی نکنند و بچه هایشان را هم نکشند». اولاد جمع ولد به اعم از پسر و دختر است.

کلمه «إبن» و جمع آن «أبناء» به پسر اختصاص دارد. در مقابل کلمه «بنت» که جمع آن «بنات» است و انحصاراً معنی دختر را می دهد. ولد اعم است از پسر یا دختر. در این آیه از کشتن فرزندان، چه پسر و چه دختر نهی شده است. آری، در زمان جاهلیت دخترکشی در میان قسمتی از مردم آن نواحی رسم بوده است و پسرها را هم گاهی از شدت فقر و ترس از گرسنگی می کشتند. پیامبر خدا صلی الله علیه وآله پرهیز از بچه‌کشی را شرط بیعت کردن با زنان قرار داد. پس آن کسی که با پیامبر خدا صلی الله علیه وآله بیعت می کرد لاجرم باید از این کارها دست می کشید.

سخنان بی اساس هند

از اتفاقات بسیار مهم و بی‌نظیر تاریخ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله برخورد هند همسر ابوسفیان با پیامبر صلی الله علیه وآله در جریان فتح مکه است. هند هنگامی که شرط پیامبر صلی الله علیه وآله را برای بیعت زنان که نباید فرزندکشی کنند شنید، نزد پیامبر صلی الله علیه وآله آمد و با کمال جرأت گفت: «رَبَّیْنَا صِغَاراً وَ قَتَلْتَهُمْ کِبَاراً؛ ما مادران، بچه هایمان را از کوچکی در دامن خود پروراندیم و هنگامی که بزرگ شدند شما آن ها را کشتی».

یکی از فرزندان ابوسفیان به نام حنظله در اولین جنگی که مشرکان علیه پیامبر صلی الله علیه وآله به راه انداختند کشته شد. در جنگ بدر ابوسفیان و حنظله و خود هند و دار و دسته‌شان همگی حاضر بودند و مشرکان را مخصوصاً به کشتن رسول خدا صلی الله علیه وآله تشویق می کردند. بر کشتن رسول خدا صلی الله علیه وآله و کسانی که پیشاپیش او ایستاده بودند اصرار داشتند و جنگجویان را به این امر تحریک می کردند. در این جنگ حنظله کشته شد و هند مادر او کینه پیامبر صلی الله علیه وآله را در دل داشت. از آنجا که رفتار رسول اکرم صلی الله علیه وآله عاری از هرگونه ترس بود و مردم آزادانه در برابر ایشان اظهار رأی می کردند، هند کینه های نهفته در دلش را با این جمله آشکار کرد: «رَبَّیْنَا صِغَاراً وَ قَتَلْتَهُمْ کِبَاراً».

نکته قابل تأمل در این ماجرا که در مطالعه تاریخ باید به آن دقت کرد اینکه حنظله کجا کشته شد؟ آیا حنظله در مکه کشته شد یا در منطقه چاه های بدر در اطراف مدینه؟ از پاسخ همین سئوال می توان به روشنی دریافت که حنظله به همراه دیگر مشرکان به مسلمانان هجوم آورده بود. پیامبر صلی الله علیه وآله به همراه اصحابش برای دفاع آمده بودند و تقصیری بر آنان نبوده است، بلکه مشرکان تعدی کرده بودند. پس این ملامت هند بی مورد بوده و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در این باره بی‌تقصیر بوده است.

خویشتنداری پیامبر صلی الله علیه وآله

اما از این مهم‌تر چگونه هند چنین جرأتی پیدا کرد و در برابر حاکم اسلامی آن وقت که خیلی از شهرها و مناطق اطراف از او فرمان می بردند، این‌گونه بایستد و چنین جسورانه ادعای باطل کند. مشرکان در قصه فتح مکه سرخورده و خوار بودند. سیزده سال در مکه، رسول خدا صلی الله علیه وآله را آزرده بودند. بیست سالی هم که در مدینه بود بارها علیه او اقدام به جنگ و نقض پیمان کردند. در فتح مکه توانی برای ایستادن در برابر سیل عظیم لشکر اسلام نداشتند و در برابر آن همه هیبت و شوکت تسلیم شده بودند. با این چنین حال زار و ذلیلی که دارند چگونه می شود که هند می تواند در برابر پیامبر صلی الله علیه وآله بایستد و آن کلمات را جسورانه بیان کند؟

پاسخ این سؤال ها در کل تحلیل وقایع فتح مکه به اخلاق عظیم رسول خدا صلی الله علیه وآله برمی‌گردد؛ اخلاقی که قرآن کریم ما را به الگوگرفتن از آن تشویق کرده است: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ بی گمان رسول گرامی خدا صلی الله علیه وآله برای شما الگوی نیکویی هست».

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با آن قدرت و شوکتی که داشت به راحتی می توانست پاسخ آن زن را بدهد و اگر کسی دیگر جز او بود چه بسا این کار را هم می کرد. اما رسول گرامی خدا صلی الله علیه وآله صاحب خُلق عظیم و اسوه حسنه است و سکوت اختیار کردند؛ چراکه در روایتی از امیرمؤمنان علیه السلام آمده است: «لاَ عُوقِبَ اَلْأَحْمَقُ بِمِثْلِ اَلسُّکُوتِ عَنْهُ؛ سکوت در برابر احمق بهترین پاسخ به اوست».

هند، چه حقی در گفتن این سخن بی پایه دارد هنگامی که به همراه شوهر و فرزندش روانه کارزار جنگ شده است و بر آتش جنگ می دمد و فرزندش بر ضد پیامبر صلی الله علیه وآله شمشیر می کشد. آیا توقع دارد که پیامبر صلی الله علیه وآله و مسلمانان بایستند و او را تماشا کنند. دفاع حق مسلم هر انسان است. حنظله متجاوز بود و کشته شد.

برای رهبران جهان

در این میان رفتار پیامبر صلی الله علیه وآله نمونه فاخری از سیمای حاکم مقتدر و خویشتندار را به تصویر می کشد؛ حاکمی که از سخنان بی‌اساس زنی که خود روزی در اردوگاه دشمن نقش‌آفرین بود بی‌پاسخ می گذرد و بر خلاف آنچه انتظار می رود، او را به سزای زیاده‌گویی‌هایش توبیخ و تنبیه نمی کند.

حاکمان جهان با تأسی به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله حکومتی دگرگونه و با مبانی متفاوتی در پیش خواهند گرفت. از لوازم مهم حکومتداری صبر است. حاکم صبور از هر اعتراض یا سخن مخالفی از کوره در نمی رود، خویشتندار است و با مسائل با خِرد و سعه صدر روبرو می شود. نمونه اعلای آن، رفتار پیامبر صلی الله علیه وآله با ابوسفیان و همسرش هند است. این دو و فرزندشان حنظله سالیان درازی به پیامبر صلی الله علیه وآله سبّ می کردند، مردم را به جنگیدن با او تشویق می کردند و بارها آتش جنگ را علیه ایشان روشن کردند. هند خود در میانه میدان جنگ می آمد و جنگجویان را تشویق می کرد. اگر عده‌ای را می دید که پشت کرده اند و در حال فرار هستند به آن ها سرمه‌دان می داد و می گفت: مگر شما زن هستید که فرار می کنید. دست آخر هنگامی که در فتح مکه خوار و ذلیل شده بود، بی‌آنکه کسی متعرض او شده باشد یا رفتاری همانند اسرای جنگی با او کرده باشند، زبان به تطاول می گشاید و به پیامبر صلی الله علیه وآله می گوید: «رَبَّیْنَا صِغَاراً وَ قَتَلْتَهُمْ کِبَاراً؛ ما بچه هایمان را در دامن خود پروراندیم و شما آن ها را در بزرگسالی کشتید».

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله درباره خوش اخلاقی و توجه به فضائل اخلاقی فرموده است: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ؛ به راستی که من برای به کمال رساندن زیبایی های اخلاقی [به رسالت] برانگیخته شده‌ام».

بدون این کار، یعنی به کار نیاوردن اخلاق و اصل و اساس قرار ندادن آن در همه فعالیت ها، به ویژه در خصوص رهبران جهان، دنیا به سامان نمی رسد و همچنان فقر و فحشا و ظلم و نامردی بیداد می کند. پس راهی نداریم جز اینکه این معارف را در جهان منتشر کنیم تا ان شاء الله تا پیش از ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اندکی از نابسامانی های جهان کاسته شود. به امید آنکه در ظهور حضرتش تعجیل کند تا به مشکلات بشر پایان دهد.

اما در کل دفاع از خدا و پیامبر صلی الله علیه وآله و اسلام وظیفه است و نشر فضیلت ها مقدمه وجود این مهم است.

امیدوارم خدای عزوجل همگی ما را به انجام این امور توفیق عنایت بفرماید.

 

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین