روز سه شنبه 15 آبان ماه 86 ومقارن با سالروز شهادت رئيس مذهب شيعه، حضرت صادق آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين جمعي از تجار وکسبه اصفهان با آيت الله العظمي سيد صادق شيرازي دام ظله ديدار کرده، به رهنمودهاي ارزنده ايشان گوش فرا دادند.

ايشان در ابتداي بياناتشان فرمودند: از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت شده که فرمودند: «لَيسَ مِنّا مَن لَم يُحاسِبْ نَفْسَهُ في کُلِّ يَومٍ، فَإِنْ عَمِلَ خيراً [حسناً] استَزادَ اللهَ منه وحمد اللهَ عليه، وَإِنْ عَمِلَ شَراً استَغفَرَ اللهَ مِنهُ وَتابَ إِلَيهِ؛(1) کسي که هر روز به محاسبه نفس نپردازد از ما نيست؛ بدين ترتيب که اگر کار نيکي انجام داده بود از خدا توفيق بيشتر بخواهد وخدا را سپاس گويد واگر کار ناپسندي از وي سر زده بود به استغفار وتوبه بپردازد».

مرجع عالي قدر افزودند: اين حديث شريف با همه ما ودر همه احوال ارتباط تنگاتنگ دارد. هر يک از ما طي شبانه روز سخنان بسيار مي گوييم وکارهاي فراواني انجام مي دهيم وبه راستي نيازمند آنيم که ساعتي از روز را با خود خلوت کنيم وبه محاسبه گفتارها وکردارهاي روزانه بپردازيم وبراي مثال ببينيم با همکاران ومشتريان ودر محل کار چگونه برخورد کرده ايم. کاسبي که اعمال روزانه خود را از نظر مي گذراند، اگر در کارنامه اعمال آن روز، کار نيکي مشاهده کرد بايد ضمن به جاي آوردن شکر الهي در پي استمرار آن نيکي برآيد واگر خداي ناکرده کار ناپسندي چون کم فروشي يا غش در معامله از او سرزده است بايد در پي جبران آن برآيد وتوبه واستغفار کند وتصميم بگيرد آن را تکرار نکند.

ايشان مسئله محاسبه نفس را وظيفه اي همگاني براي همه افراد توصيف کرده، فرمودند: همسران وظيفه دارند که ضمن مراجعه به رفتار روزانه خود در قبال همسرانشان، اگر برخورد نامناسبي با آنان داشته اند خود را مقصر بدانند وتلاش کنند دوباره مرتکب آن خطا نشوند. فرزندان نسبت به پدر ومادر، پدر ومادر نسبت به فرزندان، استاد، شاگرد، کاسب، مشتري، دوست، همکار وهمه وهمه بايد نسبت به هم همين شيوه را پيش گيرند ودر پي اصلاح خطاهاي خود برآيند.

ايشان در ادامه به ذکر ماجراهايي از زندگي برخي کسبه متدين پرداختند واز جمله يادآور شدند: يکي از کسبه محترم اصفهان درباره يکي از همکارانش نقل مي کرد که کالايي در مغازه داشت ومغازه دار ديگري که از همکارانش بود قصد داشت آن کالا را بخرد. اما از آن جا که پول نقد نداشت آن را به صورت نسيه خريداري نمود وپس از توافق با مشتري به او گفت: جايي براي نگهداري از اين کالا ندارم، اگر ممکن است فعلاً همين جا نزد شما امانت باشد. وي قبول کرد وبدون اين که پولي دريافت کند کالا را به رسم امانت نزد خود نگاه داشت. چند روز بعد قيمت آن کالا گران شد ويکي ديگر از همکاران آن کاسب خواستار خريد آن شد ووقتي جواب شنيد که آن را فروخته ام گفت: من آن را با قيمتي بيشتر وبه صورت نقد مي خرم. اما آن کاسب متدين به هيچ عنوان حاضر به فروش نشد وگفت: آن را فروخته ام وحق تصرف در مال ديگري را ندارم. طرف مقابل که شگفت زده شده بود گفت: آخر به تو مي گويند کاسب؟! کاسب متدين پاسخ داد: بايد مرتکب حرام شوم تا به نظر تو کاسب باشم؟!

مرجع عالي قدر در ادامه افزودند: پافشاري اين کاسب متدين هرچند به ظاهر برايش با زيان مادي توأم بود ولي سبب شد که خداي متعال در مال او برکت فراوان ايجاد کند واز او تاجري بزرگ وتوانمند بسازد.

آيت الله العظمي شيرازي تصريح کردند: خداي متعال فقط با نماز وروزه وخمس وزکات وديگر عبادات انسان را مورد امتحان قرار نمي دهد، بلکه در هر روز وهر لحظه ممکن است با چنين اموري انسان را بيازمايد. بنابراين محاسبه روزانه نفس ووارسي تمام رفتارهاي کوچک وبزرگي که از انسان سر مي زند او را از در افتادن به دوزخ حرام باز مي دارد. چه بسا گناه کوچکي از شخص سر مي زند وآن را کوچک مي شمارد وتوبه نمي کند وهمان ـ العياذ بالله ـ سبب جهنمي شدن او مي گردد وچه بسا کار نيکي که به ظاهر کوچک وبي اهميت است ـ بنابه تصريح روايات پيشوايان دين ـ موجب استحقاق بهشت براي صاحبش شود.

از سوي ديگر محاسبه روزانه نفس بهترين يار انسان براي مجاهده نفس وچيره شدن بر آن است؛ همان نفس سرکشي که رسول خدا صلي الله عليه وآله درباره آن فرموده اند: «أعدي عدوّک نفسُک التي بين جنبيک؛(2) بدترين دشمنانت نفس توست که ميان دوپهلويت قرار دارد». محاسبه نفس تنها راه رسيدن به آمرزش الهي وتنها ابزار چيرگي بر شهوات نفس است. بنابراين شايسته است که مؤمنان هميشه ولو براي چند دقيقه در شبانه روز بر اين فعل الهي مواظبت کنند تا خشنودي خداي سبحان را به دست آورند وخداي ناکرده مشمول حديث شريفي که از امام صادق عليه السلام نقل شد نگردند.

شايان ذکر است حاضران پيش از شنيدن بيانات مرجع عالي قدر، وبه مناسبت شهادت امام صادق عليه السلام به سوگواري وسينه زني پرداختند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. حسين بن سعيد اهوازي، الزهد، ص76 (باب12ـ التوبة والاستغفار والندم، حديث203).

2. ابن فهد حلي، عدة الداعي، ص307.