مرجع عالي قدر در ابتدا فرمودند: در ماجراي نزول سوره «هل أتي» آورده اند که روزي امام حسن وامام حسين عليهما السلام بيمار شدند وحضرت اميرالمؤمنين، حضرت زهرا، حسنين عليهم السلام وبه پيروي از آنان فضه نذر کردند در صورت عنايت خدا وبهبود حال دو فرزند گرانمايه بيت رسالت وامامت، سه روز روزه بگيرند. پس از اندکي آنان به فضل خدا بهبود يافتند.

اميرمؤمنان در شرايط سخت اجتماعي واقتصادي آن روز جامعه، مقداري گندم براي تهيه نان فراهم وحضرت زهرا سلام الله عليها نان تهيه کردند تا در آن سه روز با نان وآب افطار کنند. وقتي روز اول به پايان رسيد وهنگام افطار شد، مسکيني در خانه آمد وکمک خواست. خاندان اميرمؤمنان غذاي خود را به وي دادند وبا آب خالي افطار کردند. روز دوم وسوم يتيم واسيري در خانه شان آمد وهمان ماجرا تکرار شد وآنان هر سه روز را فقط با آب افطار کردند. روز سوم چنان ضعف وگرسنگي آنان را بي طاقت کرده بود که وقتي پيامبر صلي الله عليه وآله حال دختر بزرگوارشان را پرسيدند، آن حضرت از سر درد به ايشان شکايت کردند. رسول خدا به ايشان فرمودند: صبر کن.

مرجع بزرگوار پس از بيان اين ماجرا اظهار داشتند: بي ترديد اگر حضرت زهرا سلام الله عليها براي رفع سردرد خود فقط يک «يا الله» مي گفتند خواسته ايشان البته اجابت مي شد. پيغمبر خدا صلي الله عليه وآله نيز اگر به جاي امر به صبر، براي شفاي دخت ارجمندشان دعا مي فرمودند، مسلماً خداي متعال اجابت مي فرمود. اما حضرت با اين که مي توانستند چنين کاري کنند چنين نفرمودند وحضرت زهرا سلام الله عليها را به صبر وبردباري امر فرمودند.

ايشان افزودند: صبر رکن موفقيت دنيا وسعادت آخرت است. هرکس بر اثر فراز وفرود روزگار بي ترديد دچار گرفتاري هايي خواهد شد ودر اين ميان بردباري اساس موفقيت است. هرکس در هرگرفتاري بايد براي رفع آن تلاش کند ولي از آن جا که دنيا دارِ مشکلات است، بسياري از اين گرفتاري ها به طور کامل رفع نمي شوند.

در چنين مواردي که راه به جايي نمي بريم وچاره اي نداريم ـ خواه بيماري باشد يا همسايه وهم نشين وهمسر بد يا هرگرفتاري ديگر ـ بايد بردباري به خرج دهيم. به طور کلي بايد بناي ما در زندگي ودر مواجهه با مشکلات بر صبر باشد.

ايشان تأکيد کردند: به دليل اهميت فراواني که صبر در زندگي مؤمنان دارد، خداي متعال بارها وبارها در قرآن کريم از آن سخن گفته، يا بدان سفارش فرموده يا آن را به نوعي ستوده است. براي نمونه در بيان صفات مؤمنان فرموده است: «إِنَّ الإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ* إلاّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛(1) انسان در زيان است، مگر کساني که ايمان آورده وکارهاي شايسته انجام داده ويکديگر را به حق سفارش، وبه شکيبايي توصيه کردند». از اين آيات دريافت مي شود که وقتي کسي مشکلش را برايمان نقل کرد که راه حلي ندارد، يا اندکي زمان لازم است تا حل شود، بايد او را به شکيبايي دعوت کنيم.

ايشان در پايان خاطرنشان کردند: جايگاه افراد نزد خدا ونيز مقام وپاداش آنان در آخرت بستگي به ميزان صبر آنان دارد. هر چه نوع صبر وميزان آن بيشتر باشد علاوه بر منافعي که در دنيا به دنبال دارد، اجر اخروي فرد نيز بيشتر خواهد بود.

پس از ايشان حجت الاسلام والمسلمين سيد حسين شيرازي سخنراني کردند ونکات زير را يادآور شدند:

1. يکي از نام هاي خداي متعال «خلاّق» است. خداي متعال از هرچيزي فراوان خلق کرده ومثلاً تاکنون ميلياردها تن انسان با ميلياردها وميلياردها دانه خاک آفريده است. ولي در اين ميان خداي متعال برخي از چيزها را اندک قرار داده است. براي نمونه «صبر» و«عقل» در ميان آفريده هاي پرشمار خدا، شمار اندکي دارند ودر بازار خلقت کم ياب هستند.

2. عقل با اموري چون فهم؛ شعور؛ هوش ودرک تفاوت دارد. هوش وفهم در ميان حيوان وانسان مشترک است ولي عقل عنصري است که فقط به آدميان اختصاص دارد وهمه انسان ها از اين گوهر با ارزش به يک اندازه بهره مند نيستند. بسيارند انسان هايي که مسائل خوب را خوب مي فهمند واز هوش بالايي برخوردارند، ولي «عاقلانه» رفتار نمي کنند. در روايت آمده است: «ليس العاقل من يعرفُ الخيرَ من الشرِّ ولکن العاقلَ من يعرفُ خيرَ الشرّينِ؛(2) عاقل آن نيست که بد را از خوب تشخيص دهد بلکه عاقل کسي است که از ميان دو بد، بدتر را تشخيص دهد».

3. در روايت آمده است که وقتي خداي متعال «عقل» را آفريد به عقل گفت به عزت وجلالم سوگند، هيچ آفريده اي محبوب تر از تو نيافريدم وتو را تنها در کساني که محبوبِ من هستند به کمال وتمام قرار خواهم داد ودر حقيقت فقط به توست که فرمان مي دهم وفقط تو را نهي مي کنم وتو را کيفر خواهم داد وبه خاطر تو به بندگانم پاداش مي دهم.(3) بر اساس چنين رواياتي است که گفته مي شود عبادت همراه عقل ارزش دارد وهرچه عقل انسان افزون تر باشد ارزش عبادت وطاعت وي نزد خداي متعال افزون تر است.

4. متأسفانه بسياري از ما از گوهر خدادادي عقل چندان بهره برداري نمي کنيم ودر بيشتر احوال تابع قواي احساسي چون غضب وشهوت هستيم وضوابط عقل را زير پا مي گذاريم. يکي از بهترين راه ها براي تمرين عقل وغلبه بر شهوات حيواني ونفساني، عادت به محاسبه نفس است که آثار تربيتي فوق العاده اي دارد. در روايت آمده است: «لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسِبْ نَفْسَهُ في کلِّ يَومٍ...؛(4) کسي که روزانه به محاسبه نفس خود نپردازد از ما نيست».

در پايان اين ديدار حجت الاسلام والمسلمين سيد حسين شيرازي به برخي از پرسش هاي حاضران پاسخ گفتند.

1. عصر (103)، آيات2و3.

2. بحار الانوار، ج75، ص6 (تتمه باب 15ـ مواعظ اميرالمؤمنين عليه السلام...، حديث58).

3. کافي، ج1، ص10.

4. همان، ج2، ص453.